RỐI LOẠN BÙNG NỔ LIÊN TỤC GÂY RA SỰ XÁO TRỘN GÌ Ở TRẺ NHỎ VÀ THANH THIẾU NIÊN?

RỐI LOẠN BÙNG NỔ LIÊN TỤC GÂY RA SỰ XÁO TRỘN GÌ Ở TRẺ  NHỎ VÀ THANH THIẾU NIÊN?

Chúng ta không lạ với một số trẻ nhỏ nhưng có hành vi hung hăng, sẵn sàng khởi phát cơn giận dữ, thậm chí xâm phạm thân thể người khác chỉ vì một xích mích rất nhỏ nhặt. Dưới góc độ của tâm lý học, tâm thần học thì hành vi này không phải là một hành vi bình thường mà là hành vi bị rối loạn, đó là “Rối loạn bùng nổ liên tục”.

Định nghĩa về Rối loạn bùng nổ liên tục

Rối loạn bùng nổ liên tục được dịch nghĩa từ cụm từ “Intermittent Explosive Disorder” - (Viết tắt là IED).

Sổ tay chẩn đoán và thống kê các rối nhiễu Tâm thần của Hiệp hội Tâm thần học Hoa Kỳ DSM-5 định nghĩa rối loạn bùng nổ liên tục là những cơn bùng phát hành vi tái diễn hành vi thể hiện sự thất bại trong việc kiểm soát các xung động hung hăng. (Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ, 2013). Rối loạn bùng nổ liên tục, có thể được chẩn đoán ở trẻ em từ sáu tuổi, được đặc trưng bởi một loạt các vụ nổ mạnh mẽ. Rối loạn nổ liên tục là vô cùng phổ biến, vì hơn một nửa thanh thiếu niên và thanh niên đã trải qua ít nhất một lần bùng phát giận dữ. Tuy nhiên, một số dân nhất định, chẳng hạn như những người đã phục vụ trong chiến đấu, những người đã trải qua chấn thương và người trưởng thành béo phì có nguy cơ cao. Rối loạn nổ liên tục là rất quan trọng để giải quyết bởi vì một mô hình của hành vi hung hăng có thể dẫn đến một loạt các vấn đề quan hệ và nghề nghiệp. Mặc dù nhiều bệnh nhân chống lại sự can thiệp, liệu pháp hành vi nhận thức là một phương pháp điều trị hiệu quả để kiểm soát cơn giận và học các kỹ năng đối phó tích cực. Rối loạn nổ liên tục được coi là đã thuyên giảm khi chỉ còn một hoặc hai triệu chứng của rối loạn.

Các dấu hiệu của Rối loạn bùng nổ liên tục

Theo DSM-5, rối loạn bùng nổ liên tục được đặc trưng bởi các vụ nổ bốc đồng và hung hăng. Những vụ nổ này có thể ở dạng lời nói hay sự gây hấn về thể xác. Những vụ nổ này là bốc đồng, không được dự đoán trước và cực kỳ khó dự đoán. Ngoài ra, các vụ nổ xảy ra mà không có kích hoạt hoặc không tương xứng với kích hoạt hoặc gây căng thẳng trước đó. Để đủ điều kiện chẩn đoán, các vụ nổ phải xảy ra khoảng hai lần một tuần trong ít nhất ba tháng (Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ, 2013).

Nguyên nhân gây ra rối loạn bùng nổ liên tục

Khởi phát rối loạn nổ liên tục thường bắt đầu vào khoảng 12 tuổi (McLaughlin và cộng sự, 2012), nhưng có thể được chẩn đoán ở trẻ em từ sáu tuổi (Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ, 2013). Ít nhất 80% được chẩn đoán trải qua giai đoạn bùng nổ ít nhất một lần mỗi năm trong suốt tuổi thọ (McLaughlin, et al., 2012). Mặc dù không xác định được nguyên nhân trực tiếp của rối loạn bùng nổ liên tục, một số nghiên cứu cho thấy rối loạn này gắn với chấn thương tâm lý ở trẻ em. Những người tham gia nghĩa vụ quân sự có khả năng rối loạn cao, tỷ lệ rối loạn bùng nổ liên tục cũng được tìm thấy trong số những cá nhân sống sót sau lạm dụng, tấn công và vi phạm nhân quyền. Người tị nạn và nhân viên dịch vụ khẩn cấp cũng có nguy cơ cao hơn (Nickerson, et al., 2012). Mặc dù sử dụng rượu không phải là nguyên nhân của rối loạn nổ liên tục.

Tỷ lệ rối loạn bùng nổ liên tục

Tại Hoa Kỳ, hơn 60% thanh thiếu niên được báo cáo ít nhất một vụ bùng nổ giận dữ dẫn đến bạo lực, đe dọa bạo lực hoặc phá hủy tài sản. Trong số những người trẻ tuổi này, khoảng 8% đáp ứng tiêu chí DSM-5 về rối loạn bùng nổ liên tục (McLaughlin, et al., 2012). Mặc dù rối loạn có thể kéo dài suốt tuổi thọ, nhưng các triệu chứng rất có thể bắt đầu ở những người dưới 40 tuổi. DSM-5 giải thích rằng những người có trình độ học vấn trung học trở xuống có nhiều khả năng được chẩn đoán hơn so với người lớn có giáo dục (Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ, 2013). Người ta biết rất ít về sự phổ biến của rối loạn nổ liên tục bên ngoài Hoa Kỳ, mặc dù có thể khẳng định rằng các cá nhân từ các khu vực bị chiến tranh tàn phá có nguy cơ gia tăng. Nhiều chuyên gia tin rằng vì rối loạn bùng nổ liên tục được đánh giá thấp.

Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng rối loạn bùng nổ liên tục đặc biệt phổ biến trong cộng đồng quân đội. Tham gia chiến đấu đòi hỏi một số mức độ xâm lược hoặc thù địch để có hiệu quả. Huấn luyện chiến đấu tập trung nhiều vào sự gây hấn, trong khi những đặc điểm như sợ hãi hoặc lòng trắc ẩn có thể dẫn đến sự mất tập trung hoặc thậm chí là cái chết. Những đặc điểm này là cần thiết trong chiến đấu, nhưng không tốt trong thế giới dân sự (Morland, et al., 2012). Tỷ lệ rối loạn bùng nổ liên tục cũng rất cao trong cộng đồng dân số béo phì, trong một nghiên cứu trên 100 người thì có 27% đáp ứng các tiêu chí cho một rối loạn kiểm soát xung lực. 10% đáp ứng các tiêu chí cho rối loạn bùng nổ liên tục (Schmidt, et al., 2012).

Hậu quả của rối loạn bùng nổ liên tục

DSM-5 giải thích rằng do tính chất bạo lực và đáng sợ của rối loạn bùng nổ liên tục, người có rối loạn có thể gặp phải tình trạng suy yếu đáng kể nhiều vấn đề ví dụ trong giao tiếp xã hội, trong học tập, … (Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ, 2013). Các biểu hiện hành vi phổ biến của rối loạn bùng nổ liên tục bao gồm cơn thịnh nộ trên đường, bạo lực gia đình, lạm dụng trẻ em và thiệt hại tài sản. Hành vi bạo lực và hung hăng tạo ra cảm giác không tin tưởng giữa các thành viên trong gia đình và bạn bè. (Morland, et al., 2013). Các mối quan hệ có khả năng bị ảnh hưởng. Nếu sự bùng nổ xảy ra tại nơi làm việc, người có rối loạn có thể phải đối mặt với nguy cơ mất việc làm. Ngoài ra, các vụ bùng nổ công khai và riêng tư, đặc biệt là các vụ gây thương tích hoặc thiệt hại tài sản có thể dẫn đến bị bắt giữ hoặc các rắc rối pháp lý khác (Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ, 2013).

Đối với trẻ nhỏ, rối loạn bùng nổ liên tục khiến trẻ trở thành kẻ hung hăng, khiêu chiến, đánh các bạn cùng trang lứa, … Không được can thiệp nó sẽ kéo dài, âm ỉ đến tuổi vị thành niên.

Ở tuổi vị thành niên, sự hung hăng sẵn có này kết hợp với nhu cầu vươn lên thành người lớn khiến “Cái tôi” phát triển lệch lạc, cho mình là số 1, mạnh mẽ nhất bất khả chiến bại và không ai có thể bằng mình. Điều này làm cho bạn bè, người thân lảng tránh vì “Nó rất hung hăng, sẵn sàng bạo lực”, xã hội cũng khó chấp nhận đối với những người tự cho mình là anh hùng. Chưa kể khi khi gây hấn, bạo lực tạo nên những mối thù hằn ảnh hưởng đến mạng sống của thiếu niên và người khác, …  

Rối loạn bùng nổ liên tục thường được chẩn đoán là rối loạn trầm cảm, rối loạn sử dụng chất và hội chứng căng thẳng sau chấn thương. Rối loạn nhân cách, chẳng hạn như rối loạn nhân cách ranh giới và rối loạn nhân cách chống đối xã hội cũng có thể có những cơn bùng nổ liên tục (Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ, 2013).

Can thiệp/trị liệu rối loạn bùng nổ liên tục

Thuyên giảm là mục tiêu điều trị cho rối loạn bùng nổ liên tục. Sự thuyên giảm đạt được khi chỉ còn một hoặc hai triệu chứng (Coccaro, 2012). Những người được chẩn đoán rối loạn bùng nổ liên tục thường gặp khó khăn trong việc tìm kiếm sự giúp đỡ. Hầu hết người rối loạn này được trị liệu theo lệnh của tòa án hoặc người thân trình bày tối hậu thư. Người rối loạn bùng nổ liên tục thường có cái nhìn sâu sắc kém và có xu hướng đổ lỗi. Nhiều người coi hành vi hung hăng là một điều tích cực, hỗ trợ sức mạnh của họ và có xu hướng xem nhà trị liệu là kẻ thù. Do đó, các mối quan hệ trị liệu có thể khó thiết lập và duy trì. Bởi vì điều này, rối loạn bùng nổ liên tục thường được điều trị bằng thuốc như thuốc chống trầm cảm hoặc thuốc ổn định tâm trạng. Tuy nhiên, khi người rối loạn hợp tác, tâm lý trị liệu là vô cùng hữu ích. Can thiệp trị liệu tâm lý hiệu quả nhất cho rối loạn nổ liên tục là liệu pháp hành vi nhận thức tập trung vào điều trị trực tiếp cơn giận. Cách tiếp cận này rất hữu ích vì nó giải quyết các thành phần tình cảm, nhận thức và hành vi của các vụ nổ dữ dội. Người rối loạn học các kỹ năng quản lý tức giận, giải quyết các mối quan tâm tiềm ẩn, học cách quản lý căng thẳng và xây dựng các kỹ năng đối phó tích cực (Morland, et al., 2012).

Thạc Sĩ Tâm Lí Học Nguyễn Viết Thanh

Tài liệu tham khảo

1. Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ. (2013). Cẩm nang chẩn đoán và thống kê các rối loạn tâm thần (tái bản lần thứ 5). Arlington, VA: Nhà xuất bản Tâm thần Hoa Kỳ.
2. Coccaro, EF (2012) Rối loạn nổ liên tục như một rối loạn xâm lược bốc đồng đối với DSM-5. Tạp chí Tâm thần học Hoa Kỳ. 169: 577-588.
3. McLaughlin, KA, Green, J. Hwang, I., Sampson, NA, Zaslavsky, AM & Kessler, RC (2012) Rối loạn nổ liên tục trong Điều tra bổ sung sao chép khảo sát độ hấp thụ quốc gia. Lưu trữ tâm thần học đại cương. 69 (11): 1131-9
4. Morland. LA, Love, AR, Mackffy, MA, Greene, CJ & Rosen, CS (2012). Điều trị sự tức giận và xâm lược trong dân số quân sự: Cập nhật nghiên cứu và ý nghĩa lâm sàng. Tâm lý học lâm sàng: Khoa học và thực hành, 19 (3): 305-322
5. Nickerson, A., Aderla, IM, Hofmann, SG, & Bryant, RA (2012) Mối quan hệ giữa thời thơ ấu tiếp xúc với chấn thương và rối loạn nổ liên tục. Nghiên cứu Tâm thần học , 197 1-2: 128-134
6. Schmidt, F., Korber, Stephanie, Zwann, M. & Muller, A. (2012). Rối loạn kiểm soát xung ở bệnh nhân béo phì. Đánh giá Rối loạn Ăn uống Châu Âu , 20 (3): 144-147
7. https://www.theravive.com

THAM VẤN TRỊ LIỆU TÂM LÍ THIÊN ÂN

Địa chỉ: Số 21/3, đường Yersin, tổ 4, Khu phố 1, Phường Phú Cường, 

TP. Thủ Dầu Một, Tỉnh Bình Dương.

Hotline: 034.4004.780 –  0972.120.601

Webisite: www.thamvantrilieutamlythienan.com

Email: Thamvantrilieutamlythienan@gmail.com - Thanhnguyentlh2806@gmail.com