RỐI LOẠN NGÔN NGỮ PHÁT TRIỂN - CHẬM PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ

RỐI LOẠN NGÔN NGỮ PHÁT TRIỂN - CHẬM PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ

Chậm phát triển ngôn ngữ còn được gọi là chậm nói khi trẻ đã quá mốc phát triển của chính mình nhưng ngôn ngữ nói, ngôn ngữ tiếp nhận lại bị hạn chế. Số lượng từ nói rất ít, nói ngọng, nói lắp, ...

- Rối loạn ngôn ngữ phát triển - còn được gọi là Suy giảm Ngôn ngữ Cụ thể  bao gồm một nhóm các tình trạng khiến trẻ khó nói hoặc giao tiếp một cách thông thường. Một số trẻ em bị rối loạn ngôn ngữ phát triển gặp khó khăn trong việc hiểu ý nghĩa của những người khác khi nghe họ nói chuyện. Vấn đề này xảy ra ở trẻ em với trí thông minh bình thường và thính giác bình thường. Trong tình huống phổ biến nhất, rối loạn ngôn ngữ xuất hiện trong 2-3 năm đầu đời khi trẻ bị chậm nói chuyện so với các trẻ em điển hình khác trong độ tuổi của chúng. Rối loạn ngôn ngữ là phổ biến. Chúng có thể xuất hiện ở mức tối đa 10% trẻ em, mặc dù ước tính mức độ thường xuyên xảy ra tình trạng này từ 1-11% trẻ em. Nó có nhiều khả năng xảy ra ở trẻ em trai hơn ở trẻ em gái theo tỷ lệ 2-3 bé trai cho mỗi cô gái được chẩn đoán mắc rối loạn này. Nhiều người nhầm lẫn “lời nói” và “ngôn ngữ”. Lời nói là ngôn ngữ tạo ra ngôn ngữ; đó là, hành động nói lời. Ngôn ngữ là quá trình khái niệm mà qua đó một người có thể hiểu những gì người khác nói và cũng có thể giao tiếp bằng cách sử dụng các từ. Một người có thể có ngôn ngữ mà không nói, nhưng không thể nói những từ có ý nghĩa mà không có ngôn ngữ. Nói lắp là một rối loạn ngôn ngữ; người đó biết những gì họ muốn nói nhưng không thể nói những lời trôi chảy. Mất ngôn ngữ là một rối loạn ngôn ngữ; người đó không thể xây dựng những gì họ muốn nói và do đó không thể diễn đạt thành thạo ý tưởng của họ (mất ngôn ngữ biểu cảm). Nếu người đó gặp khó khăn trong việc hiểu ngôn ngữ một cách khái niệm, mặc dù họ có trí thông minh bình thường, họ được cho là có một chứng mất ngôn ngữ tiếp nhận. [2].

-Rối loạn ngôn ngữ phát triển là rối loạn phát triển thần kinh. Chúng xuất hiện từ rất sớm trong cuộc đời và được gây ra bởi sự khác biệt trong cách bộ não phát triển liên quan đến ngôn ngữ. Vấn đề có thể bị cô lập và chỉ ảnh hưởng đến ngôn ngữ. Một số trẻ em cũng có những thử thách khác, bao gồm các vấn đề về sự chú ý, vụng về và các vấn đề học tập khi các em đến trường. Có một loạt các mức độ nghiêm trọng.

• Một số trẻ chậm nói chuyện nhưng dường như bắt kịp 4-5 tuổi. Những trẻ này có thể tiếp tục có những thách thức học tập, đặc biệt là chứng khó đọc hoặc khó học đọc.
• Những người khác nói muộn và không bắt kịp, nhưng tiếp tục gặp vấn đề với việc hiểu người khác khi họ nói hoặc nói đầy đủ. Khi điều này xảy ra, trẻ em có thể trở nên nhút nhát và hơi ngần ngại khi nói trước những người khác bởi vì họ nhận ra rằng họ không thể thể hiện bản thân cũng như các bạn cùng chơi của họ.
• Một loại rối loạn ngôn ngữ phát triển thứ ba có thể xảy ra trong đó đứa trẻ bắt đầu nói chuyện ở độ tuổi mong đợi, nhưng ngôn ngữ không phát triển với tốc độ mong đợi thông thường. Việc chẩn đoán có thể bỏ qua ở những trẻ này vì ngôn ngữ ban đầu của chúng có vẻ bình thường. [2].

Tóm lại: Có 3 loại rối loạn ngôn ngữ phát triển:

Thứ nhất là các vấn đề rối loạn ngôn ngữ tiếp nhận, tức là có nghe nhưng không hiểu lời của người khác nói.

Thứ hai là các vấn đề rối loạn ngôn ngữ biểu đạt hay nó còn được gọi là chứng “nói lắp” khó khăn trong việc thể hiện suy nghĩ và ý tưởng, muốn nói nhưng không thể nói một cách trôi chảy.

Thứ ba là các vấn đề ngôn ngữ biểu cảm hay còn gọi là chứng “mất ngôn ngữ” liên quan đến việc không thể xây dựng những gì họ muốn nói để chia sẻ suy nghĩ, cảm xúc hoặc nhận xét.

-Vùng chức năng não và các giác quan bên ngoài ảnh hưởng đến rối loạn ngôn ngữ phát triển:

+Có 2 vùng chức năng não phụ trách chức năng ngôn ngữ, đó là:

Vùng Wernicke nằm ở thùy thái dương, đây là một vùng rất quan trọng trong việc hình thành tiếng nói và tư duy. Vì vậy, còn được gọi là vùng hiểu ngôn ngữ, vùng hiểu biết … Vùng này không chỉ chi phối lời nói mà còn cho ta hiểu lời, hiểu chữ … Khi vùng Wernicke bị tổn thương thì bị chứng câm kèm thêm không hiểu lời, hiểu chữ…

Vùng Broca thuộc vùng 44, 45 của thùy trán.  Đây là vùng chi phối vận động của các cơ quan tham gia vào động tác phát âm như: thanh quản, môi, lưỡi … Khi vùng này tổn thương thì bị chứng câm nhưng vẫn hiểu lời, hiểu chữ. Họ nghe và đọc thì hiểu nhưng không thể diễn đạt ý nghĩ của mình bằng lời nói. Tuy nhiên, họ có thể diễn đạt thông qua chữ viết.

+Các giác quan bên ngoài tham gia vào quá trình phát triển ngôn ngữ là đôi tai, cơ quan thính giác là cơ quan cảm giác chuyên nhận các kích thích của âm thanh, lời nói của người khác, cơ chế diễn ra của nó là sự tiếp nhận và truyền âm đến vùng Wernicke. Khi nhận được tín hiệu vùng này tiếp nhận  xử lý vấn đề giúp ta hiểu người khác nói gì, âm thanh kia là âm thanh gì, …

Cơ quan thứ hai, là cơ quan phát âm đó chính là thanh quản, lưỡi, các cơ miệng, sự phối hợp nhịp nhàng của các bộ phận này giúp cho âm thanh, lời nói phát ra trôi chảy mạch lạc, rõ ràng, hiển nhiên là vùng Broca không bị tổn thương. Sự thương tổn hoặc khiếm khuyết của các bộ phận này khiến cho âm thanh của lời nói cũng ảnh hưởng theo ví dụ: lưỡi dày thì phát âm không rõ và ngọng, hay thanh quản bị tắc cũng làm cho giọng nói không trong trẻo…

-Các dấu hiệu, triệu chứng của rối loạn ngôn ngữ phát triển:

• 3 – 4 tháng tuổi trẻ không phát ra những âm thanh “ê, a”.
• Không bập bẹ (sử dụng cả phụ âm và nguyên âm) lúc 10 tháng tuổi.
• 15 tháng tuổi, không nói được 3 từ đơn.
• 18 tháng, không gọi được rõ tên của ba, mẹ, “ba ba”, “ma ma”, “măm măm”, … không biết sử dụng ngón trỏ để chỉ trỏ các vật trẻ muốn mà chưa biết gọi tên nó là gì. Không hiểu được một mệnh lệnh từ người khác “Cất cái kéo vào tủ”, “đem cái bánh cho bà”, …
• 24 tháng tuổi, không nói được 25 từ đơn.
• 30 tháng tuổi, không sử dụng cụm từ có hai từ, bao gồm các cụm từ với cả danh từ và động từ. Không biết phản hồi lại điều mình muốn và không muốn bằng cách gật đầu hay lắc đầu. Cũng không biết đặt câu hỏi “tại sao”, “cái gì”, “cái này ở đâu”, …
• 36 tháng tuổi mà vốn từ ít hơn 200 từ. Không nói lặp lại được một câu đơn theo yêu cầu của người khác…

Như vậy để chẩn đoán một rối loạn ngôn ngữ trước hết chúng ta cần bác sĩ bệnh học để chẩn đoán, xem xét 2 vùng chức năng não; đo thính lực, cơ quan truyền âm thanh có vấn đề hay không; khám thanh quản xem có bị tắc hay không, lưỡi có dày không, … Sau đó đến các chuyên gia tâm lý để được chẩn đoán xem có đơn thuần chỉ là rối loạn ngôn ngữ phát triển không hay nó tiềm ẩn, liên quan đến các rối loạn khác như rối loạn tự kỷ, chậm phát triển trí tuệ, rối loạn tăng động giảm chú ý, ám sợ xã hội, rối loạn tâm trạng như sợ sệt một điều gì đó, sợ ai đó và không dám nói, …

ThS. Tâm Lí Học Nguyễn Viết Thanh

Tài liệu tham khảo

1. http://www.asha.org/public/speech/disorders/childsandl.htm

2. http://www.childneurologyfoundation.org/disorders/language-disorders/

3. http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/001545.htm

4. Sharp HM, Hillenbrand K. Phát triển và rối loạn ngôn ngữ và ngôn ngữ ở trẻ em. Pediatr Clin Bắc Am. 2008, 55: 1159-1173. Tomblin, J. B, Bean, A., & McGregor, K., (2011)

5. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2853030/#!po=84.7826